Spis Treści:
1. Sztuczna inteligencja i generatory treści
W dynamicznie zmieniającym się otoczeniu związanym z rozwojem technologii, sztuczna inteligencja (SI) odgrywa coraz większą rolę w różnych dziedzinach życia, w tym także w edukacji. SI, będąca dziedziną nauki i technologii, koncentruje się na tworzeniu systemów komputerowych zdolnych do rozwiązywania zadań, które tradycyjnie wymagałyby ludzkiej inteligencji. Dzięki swojej zdolności do analizowania danych, uczenia się na podstawie doświadczenia i podejmowania autonomicznych decyzji, sztuczna inteligencja otwiera nowe możliwości i wyzwania dla różnych sektorów gospodarki. SI opiera się na algorytmach i technikach, które pozwalają komputerom uczyć się, rozumieć, przetwarzać język naturalny, podejmować decyzje i wykonywać zadania o złożonym charakterze.
Jednym z najnowszych osiągnięć w dziedzinie SI są duże modele językowe, czyli rodzaj zaawansowanych sztucznych inteligencji, które zostały wytrenowane na dużych zbiorach tekstów, takich jak książki, artykuły czy internetowe treści. Są one zbudowane przy użyciu głębokich sieci neuronowych, które pozwalają na analizę, rozumienie i generowanie tekstu o wysokiej jakości. Duże modele językowe potrafią zrozumieć kontekst i semantykę zdań, a także tworzyć własne zdania, w odpowiedzi na zadane pytania lub podane polecenia. Praktyczne zastosowanie dużych modeli językowych odbywa się poprzez narzędzia zwane generatorami treści, które mają za zadanie generowanie treści tekstowej, takiej jak artykuły, recenzje, opisy produktów, wiadomości itp. Generatory treści wykorzystują istniejące dane tekstowe, a następnie na podstawie tych danych tworzą nowe, autonomicznie wygenerowane teksty. Generowanie treści może być przydatne w przypadku tworzenia unikalnych opisów produktów, treści marketingowych, koncepcji pracy naukowej, czy podsumowania lub streszczenia artykułu.
Reasumując, duże modele językowe oraz narzędzia generowania treści są zaawansowanymi algorytmami opartymi na sieciach neuronowych, które zostały wytrenowane na dużych zbiorach tekstowych. Te modele mogą być wykorzystywane do generowania treści, poprzez udzielanie odpowiedzi na pytania użytkownika. Modele mogą być wykorzystywane w różnych dziedzinach, w tym w szkolnictwie wyższym, do wspomagania procesu dydaktycznego i naukowego.
Poniżej zaprezentowano kilka przykładów wykorzystania generatorów treści w dydaktyce i badaniach naukowych:
- tworzenie materiałów dydaktycznych: generatory treści mogą być wykorzystywane do tworzenia różnorodnych materiałów dydaktycznych, takich jak podręczniki, prezentacje, ćwiczenia czy testy; mogą pomóc w urozmaiceniu i zwiększeniu dostępności materiałów edukacyjnych;
- wspomaganie procesu pisania i redagowania: generatory treści mogą stanowić pomocne narzędzie dla piszących, dostarczając inspiracji, sugestii i pomocy w formułowaniu treści; mogą również pomóc w redagowaniu tekstów, poprawianiu gramatyki i stylistyki;
- translacja treści: generatory treści mogą być wykorzystywane do tłumaczenia tekstów na inne języki lub inne schematy zapisu informacji; umożliwiają tłumaczenie między różnymi językami naturalnymi, językami sztucznymi (np. językami programowania) lub pomiędzy odmiennymi schematami zapisu (np. z JSON do XML lub CSV);
- automatyzacja zadań powtarzalnych: generatory treści mogą automatyzować pewne powtarzalne zadania, takie jak generowanie raportów, analiz czy podsumowań; umożliwiają tym samym oszczędność czasu i zasobów, co pozwala skoncentrować się na bardziej zaawansowanych i kreatywnych zadaniach;
- wspomaganie badań naukowych: duże modele językowe mogą być wykorzystywane w badaniach naukowych jako narzędzie wspomagające analizę danych, generowanie hipotez, a nawet przeprowadzanie symulacji; mogą dostarczyć nowych perspektyw i inspiracji badawczych;
- personalizacja i adaptacyjność: generatory treści mogą być dostosowywane do indywidualnych potrzeb i preferencji użytkowników; na podstawie zebranych danych i informacji, mogą generować treści, które są lepiej dopasowane do indywidualnych wymagań i celów studentów czy badaczy;
- doskonalenie umiejętności językowych: korzystanie z generatorów treści może pomóc w doskonaleniu umiejętności językowych, takich jak poprawna gramatyka, składanie zdań czy szeroki zakres słownictwa; użytkownicy mogą eksperymentować z różnymi konstrukcjami językowymi i stylami pisania;
- interaktywność i zaangażowanie: generatory treści mogą być wykorzystywane do tworzenia interaktywnych zadań, quizów czy gier edukacyjnych, które angażują studentów i wspierają ich proces nauki.
2. Ogólne zasady etyczne i wartości w pracy z SI
SI, w tym generatory treści, mimo że stanowią technologiczny przełom, który zapewne zrewolucjonizuje wiele aspektów życia zawodowego, społecznego i osobistego, współcześnie są jedynie kolejnym narzędziem, i jako takie, mogą być wykorzystywane do realizacji bardzo wielu zadań, tak ocenianych pozytywnie, jak i negatywnie. Ocena ich zastosowania zależna jest od intencji użytkownika, przestrzegania uznanych reguł i wartości oraz skutków ich użycia. Biorąc pod uwagę rozwinięte i dostępne publicznie narzędzia SI, obecnie ostrożnie ocenić można, że przyczyniają się one raczej do poprawy oferowanych usług oraz dają użytkownikom szansę na optymalizację wielu procesów i co do zasady, bez złej woli użytkowników, nie powodują wielu etycznie negatywnych konsekwencji. Z tego względu w środowisku akademickim należy postrzegać je raczej jako szansę i ułatwienie w realizacji wartości poznawczych, edukacyjnych, naukowych i dydaktycznych, a nie zagrożenie.
Właściwie wykorzystywane narzędzia SI, zgodnie z istotnymi celami, wartościami etycznymi i regułami opisanymi w kodeksach etyki, mogą stanowić znaczną pomoc w wykonywaniu rutynowych oraz kreatywnych aspektów codziennej pracy. Sztuczna inteligencja ma szansę stać się narzędziem nie tylko poprawy efektywności, ale także stymulacji twórczego myślenia i innowacyjności. Zachęca się więc środowisko akademickie do korzystania z narzędzi SI i eksplorowania nowych domen i metod jej wykorzystania. Przełomowy aspekt tej technologii sprawia, że same zaniechania w tej dziedzinie mogą mieć negatywne skutki w postaci niższej jakości i efektywności pracy w relacji do innych podmiotów, które w pełni posługiwać się będą nowymi technologiami. Dotyczy to tak pracowników dydaktycznych, naukowych, administracyjnych, jak i studentów, dla których umiejętność korzystania z SI będzie w przyszłości kluczowym elementem kompetencji poszukiwanych na rynku pracy.
Z drugiej strony, praca z generatorami treści, wymaga przestrzegania wysokich standardów etycznych w pracy badawczej, dydaktycznej i aktywności publicznej. Należy zapewnić, że wszelkie generowane treści są zgodne z zasadami uczciwości, rzetelności, prawdziwości i odpowiedzialności. Pracownicy Uczelni i studenci biorą odpowiedzialność za wykorzystanie generowanych treści w swojej pracy. Nie należy wykorzystywać generowanych treści, które są obraźliwe, dyskryminujące, nielegalne lub wprowadzające w błąd. Prac z dużymi modelami językowymi i narzędziami SI wiąże się również z odpowiedzialnością za jakość i konsekwencje generowanych treści. Należy prowadzić regularne analizy jakości wytworzonych tekstów oraz dokładne weryfikowanie informacji, zanim zostaną opublikowane lub udostępnione publicznie. Należy również dążyć do zapewnienia transparentności w procesie korzystania z generatorów treści, w szczególności w sytuacji, w której wykonana praca w dużej części pochodzi ze współpracy z SI. Użytkownicy powinni być także świadomi, że interakcja z narzędziami SI, może nie być prywatna i ich zapytania i generowane odpowiedzi mogą być przechowywane i analizowane przez podmioty zewnętrzne. Z tego względu nie należy wprowadzać do SI ogólnego dostępu danych szczególnej kategorii.
Podczas korzystania z generatorów treści istnieją pewne zagrożenia, które warto uwzględnić, aby zachować odpowiedzialne podejście do nauki i kształcenia:
- nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd informacje: generatory treści mogą tworzyć teksty, które wydają się prawdziwe, ale w rzeczywistości są nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd; dlatego ważne jest, aby weryfikować generowane treści w oparciu o wiarygodne źródła informacji i nie polegać wyłącznie na generowanych tekstach;
- uprzedzenia: duże modele językowe, na których oparte są generatory treści, mogą reprodukować uprzedzenia obecne w zbiorach treningowych; to może prowadzić do generowania treści zawierających nieuczciwe lub dyskryminujące informacje; konieczne jest zatem monitorowanie i świadome zarządzanie tym zagrożeniem, zapewniając odpowiednie filtry i mechanizmy kontroli jakości;
- zależność od technologii: generatory treści są potężnymi narzędziami, jednak ważne jest, aby nie polegać na nich nadmiernie i nie zaniedbywać innych metod i narzędzi edukacyjnych; powinny one być traktowane jako uzupełnienie procesu kształcenia, a nie zastępstwo dla roli nauczyciela, badacza czy kreatywności studenta;
- Prywatność i bezpieczeństwo danych: Podczas korzystania z SI należy zachować ostrożność w zakresie ochrony prywatności, udostępniania danych i bezpieczeństwa, aby zapobiec nieautoryzowanemu dostępowi do generowanych treści oraz chronić prywatność użytkowników.
- manipulacja i nadużycia: istnieje ryzyko, że generatory treści mogą być wykorzystywane do manipulacji lub generowania fałszywych informacji; może to prowadzić do rozpowszechniania dezinformacji, fałszywych wiadomości czy spamu; konieczne jest świadome monitorowanie i ograniczanie możliwości nadużyć, a także edukowanie użytkowników o rozpoznawaniu manipulacji i fałszywych informacji.
3. Praktyczne wskazania dla nauczycieli akademickich i studentów
Kluczowym elementem minimalizacji zagrożeń związanych z generatorami treści jest edukowanie użytkowników o możliwych zagrożeniach związanych z generatorami treści oraz o konsekwencjach niewłaściwego ich wykorzystania. Wprowadzenie świadomości o etyce i odpowiedzialnym wykorzystaniu sztucznej inteligencji powinno być integralną częścią procesu szkolenia i kształcenia. Drugim elementem jest samokontrola użytkowników w celu minimalizowania użycia nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji oraz świadomość weryfikacji treści pod kątem wiarygodności i zgodności z wartościami etycznymi.
W praktyce, zasady korzystania z generatorów treści dla studentów będą się różnić w zależności od zasad wyznaczonych przez wykładowcę lub nauczyciela akademickiego. Poniżej przedstawiono zasady dla trzech sytuacji:
- Nauczyciel zabronił korzystania z narzędzi SI
W przypadku, gdy nauczyciel wyraźnie zabronił korzystania z generatorów treści, studenci powinni przestrzegać tych wytycznych. W takiej sytuacji nie mają prawa korzystać z narzędzi SI podczas zajęć, egzaminów, realizacji przypisanych zadań domowych ani innych aktywności, które są objęte zakazem. Ważne jest, aby szanować wybrane przez nauczyciela metody dydaktyczne i zwracać uwagę na inne zasoby i narzędzia dostępne do nauki i rozwiązywania problemów. Nauczyciel akademicki powinien być jednak świadomy, że nie istnieją obecnie skuteczne metody weryfikacji, czy opracowane poza zajęciami treści są wygenerowane z użyciem AI, bowiem mogą być one personalizowane i dostosowywane do oczekiwanych wymagań. - Nauczyciel pozwolił korzystać z narzędzi SI w ograniczonym zakresie
Jeżeli nauczyciel zezwolił na ograniczone korzystanie z generatorów treści i określił jakie fragmenty lub etapy zadań mogą być wsparte sztuczną inteligencją, studenci powinni przestrzegać wytycznych dotyczących zarówno narzędzi jak i zakresu ich zastosowania. Może to obejmować sytuacje, w których generatory treści będą użyteczne jako wsparcie w rozwiązywaniu konkretnych problemów lub rozwijaniu kreatywności, poprzez wskazywanie wytycznych, sugestii, podsumowań, itd. Ważne jest, aby studenci używali narzędzi SI zgodnie z wytycznymi nauczyciela, tak aby nie zastępować poszukiwania wiedzy i prawdy, które to poszukiwanie stanowi podstawę procesu kształcenia. - Nauczyciel nie określił zakresu korzystania z narzędzi SI
W przypadku, gdy nauczyciel nie udzielił wyraźnych wytycznych dotyczących korzystania z generatorów treści, studenci powinni samodzielnie zasięgnąć informacji i zaleceń od nauczyciela. W sytuacji braku jasnych wytycznych studenci powinni być odpowiedzialni i zachować uczciwość intelektualną. Powinni używać generatorów treści jako narzędzia uzupełniającego i nie polegać wyłącznie na sztucznej inteligencji. W każdej sytuacji studenci powinni zawsze pamiętać o etyce akademickiej, szanować zasady Uczelni oraz kierować się intencją uprawiania rzetelnej nauki i rozwijania swoich umiejętności.
4. Podsumowanie
Korzystanie z narzędzi sztucznej inteligencji, takich jak generatory treści, oparte na dużych modelach językowych, stwarza nowe możliwości w szkolnictwie wyższym. Właściwe wykorzystanie narzędzi SI umożliwia łatwiejszy dostęp do różnorodnych materiałów dydaktycznych, wspomaga proces tworzenia treści, automatyzuje powtarzalne zadania i może być używane jako wsparcie w badaniach naukowych.
Jednakże istnieje konieczność przestrzegania zasad etycznych podczas korzystania z tych narzędzi. Weryfikacja generowanych treści w oparciu o wiarygodne źródła jest kluczowa, aby uniknąć rozpowszechniania nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji. Umiejętne stosowanie narzędzi SI to również zachowanie umiaru. Generatory treści powinny być traktowane jako narzędzia uzupełniające, wspierające proces nauczania i badania, a nie zastępujące nauczyciela czy badacza. Istotne jest zachowanie równowagi między korzyściami, jakie niosą narzędzia SI, a innymi metodami i narzędziami edukacyjnymi.
Ważne jest również zachowanie świadomości zagrożeń związanych z korzystaniem z generatorów treści. Ochrona prywatności, bezpieczeństwo danych oraz zapobieganie manipulacji i nadużyciom stanowią istotne aspekty stosowania narzędzi SI. Monitorowanie i ograniczanie możliwości nadużyć oraz odpowiednie szkolenie użytkowników w rozpoznawaniu dezinformacji są niezbędne.
Podsumowując, korzystanie z generatorów treści opartych na sztucznej inteligencji w szkolnictwie wyższym niesie za sobą wiele możliwości, ale również wyzwania. Przestrzeganie zasad etycznych, weryfikacja treści, umiarkowanie, świadomość zagrożeń i odpowiedzialne korzystanie z tych narzędzi są niezbędne, aby wykorzystać ich potencjał w sposób pozytywny i konstruktywny.