Historia sztucznej inteligencji

Początki: 1900-1950

Na początku XX wieku powstało wiele pomysłów skoncentrowanych wokół maszyn imitujących ludzkie działania. Tak bardzo, że naukowcy różnych dziedzin zaczęli zadawać pytanie: czy możliwe jest stworzenie sztucznego mózgu? Niektórzy twórcy nawet stworzyli pewne wersje tego, co obecnie nazywamy „robotami” (słowo to zostało ukute w czeskiej sztuce w 1921 roku), choć większość z nich była stosunkowo prosta. Były to głównie napędzane parą maszyny, niektóre potrafiły wyrażać mimikę twarzy, a nawet chodzić.

Ważne daty:

• 1921: Czeski dramaturg Karel Čapek opublikował sztukę science fiction „Uniwersalnr Roboty Rossuma”, która wprowadziła pojęcie „sztucznych ludzi” nazwanych robotami. Było to pierwsze znane użycie tego słowa.
• 1929: Japoński profesor Makoto Nishimura zbudował pierwszego japońskiego robota o nazwie Gakutensoku.
• 1949: Informatyk Edmund Callis Berkley opublikował książkę „Gigantyczne mózgi, czyli maszyny, które myślą”, porównując nowsze modele komputerów do ludzkich mózgów.

Ten okres czasu to moment, gdy zainteresowanie sztuczną inteligencją osiągnęło punkt kulminacyjny. Alan Turing opublikował swoje dzieło „Computer Machinery and Intelligence”, które ostatecznie stało się Testem Turinga, wykorzystywanym przez ekspertów do pomiaru inteligencji komputerowej. Pojęcie „sztucznej inteligencji” zostało stworzone i zaczęło być często używane.

Ważne daty:

1950: Alan Turing opublikował „Computer Machinery and Intelligence”, w którym zaproponował test maszynowej inteligencji, znany jako Gra w Imitację.

1952: Informatyk o imieniu Arthur Samuel stworzył program do gry w warcaby, który jako pierwszy nauczył się tej gry samodzielnie.

1955: John McCarthy zorganizował warsztaty na Uniwersytecie Dartmouth na temat „sztucznej inteligencji”, gdzie pierwszy raz użyto terminu „sztuczna inteligencja”.

Okres między powstaniem terminu „sztuczna inteligencja”, a latami osiemdziesiątymi był okresem zarówno gwałtownego rozwoju, jak i trudności w badaniach nad sztuczną inteligencją. Późne lata pięćdziesiąte i lata sześćdziesiąte to okres twórczości. Od języków programowania, które są używane do dziś, po książki i filmy, które eksplorowały ideę robotów, sztuczna inteligencja szybko stała się popularnym pojęciem.

Lata siedemdziesiąte przyniosły podobne postępy, takie jak budowa pierwszego antropomorficznego robota w Japonii czy pierwszego autonomicznego pojazdu stworzonego. Jednak był to również okres trudności dla badań nad sztuczną inteligencją, ponieważ rząd Stanów Zjednoczonych wykazywał niewielkie zainteresowanie kontynuacją finansowania tych badań.

Ważne daty:

• 1958: John McCarthy stworzył język programowania LISP (skrót od List Processing), pierwszy język programowania do badań nad sztuczną inteligencją, który jest popularny do dziś.
• 1959: Arthur Samuel wprowadził termin „uczenie maszynowe” (machine learning) podczas przemówienia, w którym opowiadał o nauczaniu maszyn gry w szachy.
• 1961: Pierwszy robot przemysłowy Unimate rozpoczął pracę na linii montażowej w General Motors w New Jersey, zajmując się transportem odlewni i spawaniem części samochodowych (co uznano za zbyt niebezpieczne dla ludzi).
• 1965: Edward Feigenbaum i Joshua Lederberg stworzyli pierwszy „system ekspertowy”, który był formą sztucznej inteligencji zaprogramowaną do replikacji myślenia i podejmowania decyzji przez ludzkich ekspertów.
• 1966: Joseph Weizenbaum stworzył pierwszego „chatterbota” (później skróconego do chatbota), ELIZA, parodiującego psychoterapeutę, który korzystał z przetwarzania języka naturalnego (NLP) do rozmów z ludźmi.
• 1968: Radziecki matematyk Alexey Ivakhnenko opublikował artykuł „Group Method of Data Handling” w czasopiśmie „Avtomatika”, w którym zaproponował nowe podejście do sztucznej inteligencji, które później stało się tym, co obecnie nazywamy „głębokim uczeniem” (deep learning). 1973: Matematyk stosowany, James Lighthill, przedstawił raport Brytyjskiej Rady Naukowej, podkreślając, że postępy nie są tak imponujące, jakie obiecywali naukowcy, co skutkowało znacznym zmniejszeniem wsparcia i finansowania badań nad sztuczną inteligencją przez brytyjski rząd.
• 1979: James L. Adams stworzył The Standford Cart w 1961 roku, który stał się jednym z pierwszych przykładów autonomicznego pojazdu. W roku ’79 z powodzeniem poruszał się po pomieszczeniu pełnym krzeseł bez ingerencji człowieka.
• 1979: Założono American Association of Artificial Intelligence, która obecnie jest znana jako Association for the Advancement of Artificial Intelligence (AAAI).

Większość lat 80. to okres gwałtownego wzrostu zainteresowania i rozwoju sztucznej inteligencji, określany jako „boom AI”. Wynikało to zarówno z przełomów w badaniach, jak i dodatkowego finansowania rządu w celu wsparcia naukowców. Techniki głębokiego uczenia się oraz wykorzystanie systemów ekspertowych stały się coraz bardziej popularne, co pozwalało komputerom na uczenie się na podstawie popełnianych błędów i podejmowanie niezależnych decyzji.

Ważne daty:

• 1980: Pierwsza konferencja AAAI odbyła się na Uniwersytecie Stanforda.
• 1980: Na rynek komercyjny trafił pierwszy system ekspertowy o nazwie XCON (expert configurer). Został zaprojektowany do pomocy w zamawianiu systemów komputerowych poprzez automatyczne wybieranie komponentów na podstawie potrzeb klienta.
• 1981: Japoński rząd przeznaczył 850 milionów dolarów (ponad 2 miliardy dolarów obecnie) na projekt Komputerów Piątej Generacji. Ich celem było stworzenie komputerów, które potrafią tłumaczyć, rozmawiać w języku ludzkim i wykazywać rozumowanie na poziomie człowieka.
• 1984: AAAI ostrzega przed nadchodzącą „zimą AI”, w której finansowanie i zainteresowanie będą maleć, co znacznie utrudni badania.
• 1985: Na konferencji AAAI zaprezentowano program autonomicznego rysowania o nazwie AARON.
• 1986: Ernst Dickmann i jego zespół z Uniwersytetu Bundeswehr w Monachium stworzyli i zaprezentowali pierwszy samochód bez kierowcy (lub robot samochodowy). Mógł poruszać się z prędkością do 55 mil na godzinę na drogach, które nie miały innych przeszkód ani kierowców.
• 1987: Komercyjne wprowadzenie na rynek systemu Alacrity przez firmę Alactrious Inc. Alacrity był pierwszym systemem doradczym, wykorzystującym zaawansowany system ekspertowy z ponad 3000 reguł.

Tak jak ostrzegała AAAI, nastała zima SI. Termin ten opisuje okres niskiego zainteresowania ze strony konsumentów, opinii publicznej i sektora prywatnego, co prowadziło do zmniejszenia finansowania badań, co z kolei skutkowało niewielką ilością przełomów. Zarówno prywatni inwestorzy, jak i rząd stracili zainteresowanie SI i zatrzymali finansowanie ze względu na wysokie koszty w stosunku do niewielkich korzyści.

Ważne daty:

• 1987: Rynek sprzętu specjalizującego się w języku programowania LISP załamał się z powodu tańszych i bardziej dostępnych elementów, które mogły uruchamiać oprogramowanie LISP, w tym te oferowane przez IBM i Apple.
• 1988: Programista komputerowy o imieniu Rollo Carpenter wynalazł chatbota o nazwie Jabberwacky, który został zaprogramowany do zapewnienia interesującego i zabawnego dialogu z użytkownikiem.

Mimo braku finansowania podczas zimy SI, lata 90. przyniosły imponujące postępy w badaniach nad sztuczną inteligencją, w tym wprowadzenie pierwszego systemu SI, który pokonał aktualnego mistrza świata w szachach. W tym okresie sztuczna inteligencja zaczęła również pojawiać się w codziennym życiu dzięki innowacjom, takim jak pierwszy robot sprzątający Roomba i pierwsze komercyjnie dostępne oprogramowanie rozpoznawania mowy na komputerach z systemem Windows. Zwiększone zainteresowanie było następnie poprzedzone zwiększeniem finansowania badań, co umożliwiło jeszcze większy postęp.

Ważne daty:

• 1997: Deep Blue (rozwinięty przez IBM) pokonał mistrza świata w szachach, Garego Kasparova, w głośnym meczu transmitowanym na cały świat.
• 1997: Windows wprowadził oprogramowanie rozpoznawania mowy (rozwinięte przez Dragon Systems).
• 2000: Profesor Cynthia Breazeal opracowała pierwszego robota, który mógł symulować ludzkie emocje za pomocą twarzy, w tym oczu, brwi, uszu i ust. Nazywał się Kismet.
• 2002: Wydano pierwszego robota Roomba.
• 2003: NASA wysłała na Marsa dwa łaziki (Spirit i Opportunity), które poruszały się po powierzchni planety bez ingerencji człowieka.
• 2006: Firmy takie jak Twitter, Facebook i Netflix zaczęły wykorzystywać SI w swoich algorytmach reklamowych i doświadczeniu użytkownika (UX).
• 2010: Microsoft wprowadził na rynek Xbox 360 Kinect, pierwszy sprzęt do gier, który śledzi ruchy ciała i przekształca je na polecenia w grach.
• 2011: Komputer NLP o nazwie Watson (stworzony przez IBM) wygrał telewizyjną grę Jeopardy przeciwko dwóm byłym mistrzom, odpowiadając na pytania.
• 2011: Apple wydał Siri, pierwszego popularnego asystenta wirtualnego.

Najnowsze osiągnięcia w dziedzinie wąskiej sztucznej inteligencji oraz próby zmierzenia się z ogólną sztuczną inteligencją. Znaczący wzrost popularności narzędzi SI, takich jak asystenci wirtualni, wyszukiwarki, generatory treści zbudowane w oparciu o duże modele językowe, wykorzystujące uczenie maszynowe, ze szczególnym uwzględnieniem uczenia głębokiego.

Ważne daty:

• 2012: Dwóch badaczy z Google (Jeff Dean i Andrew Ng) przeszkoliło sieć neuronową, aby rozpoznawała obrazy kotów.
• 2015: Elon Musk, Stephen Hawking i Steve Wozniak (oraz ponad 3000 innych osób) podpisali otwarty list do rządów świata, wzywając do zakazu rozwoju (a później także użycia) autonomicznych broni w celach wojennych.
• 2015-2017: AlphaGo, program komputerowy stworzony przez Google DeepMind, pokonał różnych wybitnych ludzkich mistrzów w grze planszowej Go.
• 2016: Hanson Robotics stworzył humanoida o imieniu Sophia, która stała się znana jako pierwszy „obywatel-robot” i był pierwszym robotem o realistycznym wyglądzie człowieka, zdolnym do widzenia i odtwarzania emocji oraz komunikowania się.
• 2017: Facebook zaprogramował dwa chatboty SI, aby rozmawiały i uczyły się negocjować, ale podczas swoich rozmów zaczęły porzucać język angielski i rozwijać własny język całkowicie autonomicznie.
• 2018: Chińska grupa technologiczna Alibaba opracowała SI przetwarzające język, która pokonała ludzką inteligencję w teście czytania i zrozumienia Stanford.
• 2019: AlphaStar firmy Google osiągnął stopień mistrza w grze wideo StarCraft 2, przewyższając 99,8% graczy ludzkich.
• 2020: OpenAI rozpoczęło testowanie wersji beta GPT-3, modelu wykorzystującego Deep Learning do generowania treści, czyli np. tworzenia kodu, poezji i innych zadań związanych z językiem i pisaniem. Chociaż nie jest to pierwszy model tego typu, jest to pierwszy, który tworzy treści niemal nie do odróżnienia od tych stworzonych przez ludzi.
• 2021: OpenAI opracowało model DALL-E, który potrafi tworzyć obrazy na podstawie zapytań w języku naturalnym
• 2022: OpenAI udostępnia publicznie narzędzie ChatGpt 3.5
• 2023: OpenAI opracowuje ChatGPT 4.0
• 2023: wyścig dużych korporacji na drodze rozwoju narzędzi SI trwa…